Jedan od najstarijih manastira u našoj zemlji, podignut još pre Nemanjića, nalazi se na manje od 30 kilometara udaljenosti od Ribarske Banje; u pitanju je prelepi Božji hram, manastir Sveti Roman. On pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvi i Eparhiji Niškoj. Po geografskoj poziciji pripada opštini Ražanj, a najveće naselje u blizini je selo Đunis koje je od Ribarske Banje udaljeno svega 20-ak kilometara, što znači da se i ovaj kulturno-istorijski spomenik nalazi u njenoj bližoj okolini. Manastir je ime dobio po svecu koji je u njemu živeo, Romanu Sinaitu. Sveti Roman je na prostor gde se danas nalazi manastir došao davne 888.godine, dok je prvo pominjanje ovog manastira, u kojem je on boravio kao monah, iz 1011.godine (dekret cara Vasilija II). Sveti Roman poznat je u narodu kao iceljitelj, čudotvorac. S obzirom na to da se njegove mošti nalaze upravo uovde, manastir ima posebni značaj. Glavni učitelj svih monaha sinaita bio je solunski čudotvorac Grigorije Palama; oni koji su ga u potpunosti slušali i pratili, došli su u Srbiju. Među njima bio je i Sveti Roman.

Kao i većina manastira koji se nalaze u okolini Ribarske Banje, i manastir Sveti Roman ima neke veze sa imenom kneza Lazara. Naime, na starim temeljima ovog manastira, izgrađena je nova manastirska crkva od strane upravnika ergele kneza Lazara. Dakle, manastir nije prvobitno izgrađen za vreme njegove vladavine, niti je knez Lazar bio njegov ktitor; ali je manastirska crkva izgrađena kasnije, na već postojećim temeljima od strane jednog njegovog važnog upravnika, upravnika velike, knez Lazarove, ergele. Manastir je nastavio tradiciju isceliteljstva, i mnogi ljudi u njemu su dobili traženu pomoć i oslobodili se briga i bolesti koje su imali. Među njima je bio i Đorđe Pile, koji je, iz zahvalnosti za isceljenje, za brigu i pažnju koja mu je ovde pružena, 1795.godine manastir Sveti Roman obnovio.

Veliko bogatstvo manastira Sveti Roman, predstavlja i živopis koji je iz te 1795.godine, sačuvan do današnjih dana; taj živopis čuva se u potkupolama i pevnicama, dok je novi živopis urađen 36 godina kasnije i on jedan od najlepših ukrasa ovog manastira. Umetnici i restauratori veruju da se ispod nekoliko slojeva kreča kriju izuzetno stare i vredne freske. Bilo kako bilo, i bez otkrića tih još starijih freski, manastir Sveti Roman ima izuzetno velika bogatstva i lepote zbog kojih ga vredi posetiti. Ukoliko se nađete u Ribarskoj Banji, nemojte se razmišljati, već izdvojite sasvim malo vremena da posetite ovaj jedinstveni, veoma stari manastir; posebnu zanimljivost ovog manastira predstavlja podatak da je od 1960. pa sve do 2012. godine manastir bio ženski i o njemu su brinule monahinje; već dve godine, manastir je opet muški, te će Vam koju priču o njemu i Svetom Romanu verovatno ispričati neki od ljubaznih monaha koji u njemu danas živi.